Wychodząc naprzeciw wątpliwościom w zakresie aktywności fizycznych na zewnątrz, poniżej przedstawiamy szybkie Q&A, przygotowane przez adwokata Macieja Mikuliszyna. Naszym celem jest próba wyjaśnienia praw i obowiązków obywatelom naszego kraju z punktu widzenia prawnika, który jest przecież również adresatem tych ograniczeń. 🚷🚳⛔️
Pomimo pozornej łatwości tematu jest on bardzo skomplikowany i dlatego tak wiele jest różnych opinii. Zaznaczamy, że odpowiedzi na poszczególne pytania stanowią całość i dopiero lektura całego artykułu pozwala na wyciągnięcie wniosków końcowych. Zapraszamy. 👇
✅Czy uprawianie sportu rzeczywiście jest zakazane w czasie epidemii?
Obecnie pojawia się wiele pytań dotyczących uprawiania sportu poza domem. Nie ma się co dziwić, aura sprzyja, emocje związane z #zostanwdomu z najbliższą rodziną, powoli przekraczają wszelkie granice, więc każdy kto do tej pory był aktywny sportowo, potrzebuje dać upust pojawiającym się emocjom. Odpowiedzi udzielane przez Ministra Zdrowia w zakresie uprawiania sportu na zewnątrz, wielokrotnie cytowane na łamach portali internetowych, skupiają się jedynie na rekomendacjach, aby powstrzymać się od poprawiania formy i budowania kondycji na zewnątrz. Oczywistym jest, że rekomendacje nie są źródłem prawa, tym niemniej jednak w świetle ostatnich doniesień prasowych i nie tylko (mandaty na myjni w Olsztynie, mandaty dla biegaczy w Szklarskiej Porębie, wysokie kary administracyjne dla spacerowiczów i biegaczy w Krakowie) wydaje się, że to właśnie ta rekomendacja stała się podstawą do nakładania mandatów i stosowania kar administracyjnych. To skłoniło nas do tego opracowania w przystępnej formule „Q&A”. Zapraszamy do lektury.
✅Czy dopuszczalne jest wprowadzenie ograniczeń praw i wolności na podstawie rozporządzenia?
TAK. Mimo że Konstytucja posługuje się w przepisach art. 52 ust. 3 oraz 31. Ust. 3 zwrotami „w ustawie” oraz „tylko w ustawie”, dopuszczalne jest ustanowienie ograniczeń praw i wolności w rozporządzeniu wydanym na podstawie ustawy. Ustawa w tym zakresie daje podstawę wskazanemu organowi do wydania określonych w tej ustawie ograniczeń na podstawie rozporządzenia, przy czym ustawa musi precyzyjnie wskazywać zakres, jaki może być uregulowany w rozporządzeniu. Rozporządzenie wówczas sprowadza się do kwestii technicznych związanych z wprowadzeniem danych ograniczeń praw i wolności.
✅Czy w takim razie zakaz przemieszczania się zawarty w § 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31.03.2020r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii jest (poz. 566) wprowadzony w sposób zgodny z prawem?
NIE. Wprowadzony w § 5 Rozporządzenia (poz. 566) zakaz przemieszczania się jest niezgodny z art. 46b i art. 46 ust. 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Sęk w tym, że art. 46b i art. 46 ust. 4 nie dają Radzie Ministrów uprawnienia do wprowadzenia powszechnego zakazu przemieszczania się, a dają co najwyżej uprawnienie do ustanowienia czasowego ograniczenia określonego sposobu przemieszczania się oraz nakazania określonego sposobu przemieszczania się. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie daje Radzie Ministrów uprawnienia do wprowadzenia ogólnego zakazu przemieszczania się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, a zatem zakaz ten został naszym zdaniem wprowadzony sprzecznie z prawem, nawet przy założeniu dobrych intencji.
✅Skoro zakaz przemieszczania się został wprowadzony w sposób sprzeczny z prawem, to czy on mnie obowiązuje?
TAK. Niestety, zgodnie z przepisami prawa nawet największy bubel prawny nie daje nikomu uprawnienia do samodzielnego decydowania o tym, czy dany zakaz obowiązuje, czy nie. Owa nielegalność wprowadzenia tego zakazu z przekroczeniem granic ustawowej delegacji daje natomiast podstawę do podjęcia obrony przed próbą wręczenia nam mandatu, czy też nałożenia na nas kary administracyjnej. Dopiero w konkretnej sprawie możliwe byłoby uznanie danego przepisu za niezgodny z przepisem ustawy, na podstawie której został wydany. Taką niezgodność może stwierdzić Trybunał Konstytucyjny.
✅Dlaczego zmieniła się o 180 stopni interpretacja klauzuli „niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego”?
To pytanie raczej powinno być skierowane do autorów tej dwojakiej interpretacji. Można tylko przypuszczać, że rządzący w RP bronią się rękami i nogami przed wprowadzeniem jednego ze stanów nadzwyczajnych (choć wydaje się, że tylnymi drzwiami i z naruszeniem prawa taki stan poniekąd został już wprowadzony), bo przecież wprowadzenie tego stanu wprost prowadziłoby do konieczności przesunięcia wyborów, przedłużyłoby kadencję innych organów konstytucyjnych itd. Z prawnego punktu widzenia brak jest uzasadnienia dla tak odmiennej interpretacji tego zwrotu i to na przestrzeni dosłownie jednego tygodnia. Wszak treść zakazu przemieszczania się jest identyczna w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24.03.2020r. oraz Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 31.03.2020r. Kwestia wykładni znaczenia klauzuli „niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego” wykracza poza ramy tego Q&A, natomiast trzeba pamiętać, że niezbędne potrzeby związane z bieżącymi sprawami życia codziennego są dla każdego inne. Czy dla każdego niezbędną potrzebą związaną z bieżącymi sprawami życia codziennego będzie: przebieżka?, przejażdżka na rowerze?, spacer?. To oczywiście jest kwestia indywidualna, natomiast aktualna interpretacja tego zapisu, jakoby poza jego zakresem mieściła się uprawiana w pojedynkę aktywność sportowa na zewnątrz, jest naszym zdaniem zbyt daleko idąca. Niewątpliwie życie i zdrowie ludzkie są najwyższymi wartościami, stąd o ile epidemia to nie czas na budowanie formy, o tyle nie można też zapominać o kwestii utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego: ku temu najlepszym sposobem jest przecież aktywność fizyczna.
✅Czy w takim razie wolno mi iść rekreacyjne pobiegać, bądź przejechać się na rowerze?
Niestety taka aktywność na chwilę obecną jest na własne ryzyko. Zakaz przemieszczania się obowiązuje i nie zmienia tego nielegalność jego wprowadzenia. Wybierając się na przejażdżkę, przebieżkę zdajesz się na łaskę i niełaskę kontrolującego Ciebie policjanta, który wedle zaleceń swojego szefostwa będzie chciał ukarać Ciebie mandatem, bądź nie. To Ty staniesz przed koniecznością podjęcia decyzji, czy w przypadku chęci ukarania mandat przyjąć, czy nie, a w przypadku wydania decyzji administracyjnej odwołać się od niej, czy nie. Dopiero zderzenie z machiną urzędniczo-sądową da ostateczną odpowiedź czy w ogóle, a jeśli tak, to ile będzie Ciebie kosztowała taka przejażdżka/przebieżka. Jak mawiają sędziowie: „niezbadane są wyroki sądowe”. Tak samo niezbadane są wyroki Trybunału Konstytucyjnego. Pamiętaj, że z finansowego punktu widzenia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia ryzykujesz do 5.000 zł, natomiast z punktu widzenia kar pieniężnych opisanych w art. 48a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ryzykujesz od 5.000zł – 30.000zł. Ta druga kara nakładana w drodze decyzji administracyjnej przez powiatowego państwowego inspektora sanitarnego jest o tyle bardziej niebezpieczna, że w związku z możliwym nadaniem takiej decyzji rygoru natychmiastowej zanim się obejrzysz i zdążysz napisać odwołanie od tej decyzji z twojego rachunku bankowego prawdopodobnie zniknie między 5.000zł a 30.000 zł.
✅Czyli jak: #zostanwdomu?
Stan epidemii uzasadnia podejmowanie drastycznych kroków przez organy państwa w celu zapewnienia ochrony zdrowia i życia wszystkich obywateli. Takimi ograniczeniami mogą być również te dotyczące przemieszczania się po obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. ich celem jest zapobieżenie rozprzestrzeniania się choroby COVID-19, a sposobem ku temu prowadzącym jest m. in. ograniczenie do niezbędnego minimum możliwości spotkań międzyludzkich. Ten funkcjonalny aspekt, w oderwaniu od dyskusji prawnej, przemawia na korzyść wprowadzanych ograniczeń i podejmowania w ten sposób walki z szerzącą się chorobą. Kwestię interpretacji użytego w rozporządzeniu sformułowania bieżących potrzeb dnia codziennego, a w tym tego czy iść samemu na rower, czy pobiegać, pozostawiamy każdemu z Was. Trzeba bacznie obserwować rozwój sytuacji, szczególnie w nadchodzących dniach – zakaz przemieszczania się został ustanowiony na okres od 1.04.2020r. do 11.04.2020r. Ciekawe co rządzący szykują dla nas po 11.04.2020r.? Zobaczmy i będziemy to na bieżąco śledzić.
✒️👨⚖️👀Celem niniejszego opracowania było przybliżenie problematyki ograniczeń praw obywatelskich. Ze swojej strony nie nawołujemy do łamania prawa, ale jego racjonalnego przestrzegania i dbania o swoje zdrowie zarówno fizyczne jak i psychiczne, bez narażania innych obywateli.
Maciej Mikuliszyn
