Zarząd kadłubowy

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 lipca 2012 r. Sygn. akt III CZP 40/12, rozstrzygnął istotny problem praktyczny, dotyczący funkcjonowania spółek oraz innych osób prawnych bez wymaganej statutem liczby członków zarządu. Uchwała jest ważna z punktu widzenia skutecznego i bezpiecznego funkcjonowania spółek. Wskazuje na niebezpieczeństwa jakie mogą pojawić się, gdy zarząd nie będzie mógł podejmować prawnie skutecznych uchwał. W linii prostej prowadzi to do impasu w spółkach. Z doświadczeń naszej kancelarii wynika, że wewnętrzne konflikty w spółce powodują, że jej zarządzanie przez zarząd kadłubowy rodzi problemy prawne. I to nie tylko na płaszczyźnie cywilne, ale również karnej.

Przechodząc do samej treści uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że:

„Utrata możliwości kierowania przez zarząd kadłubowy działalnością osoby prawnej lub reprezentowania jej na zewnątrz uzasadnia ustanowienie kuratora dla tej osoby (art. 42 § 1 k.c.).”

Czym jest zarząd kadłubowy?

Z powyższego wynika zatem, że zarząd kadłubowy osoby prawnej jest zatem jej organem istniejącym. Z punktu widzenia art. 42 § 1 k.c. istotne jest jednak nie tyle nieistnienie organu, ile niemożność prowadzenia przez osobę prawną swoich spraw„z braku powołanych do tego organów”. W tym przepisie brak organu powołanego do prowadzenia spraw osoby prawnej. Oznacza to zatem nie tylko nieistnienie organu, ale również sytuację, gdy organ formalnie istnieje. Nie może jednak kierować działalnością osoby prawnej lub reprezentować jej na zewnątrz (w wypadku fundacji i spółdzielni). Jak również prowadzić spraw osoby prawnej lub jej reprezentować (w wypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej).

Kierowanie działalnością fundacji albo spółdzielni (prowadzenie spraw sp. z o.o. albo spółki akcyjnej) wiąże się z podejmowaniem uchwał przez zarząd. Niemożność ich podejmowania może uzasadniać ustanowienie kuratora dla osoby prawnej także, gdy osoba ta zachowała możność jej reprezentowania przez zarząd. Reprezentowanie osoby prawnej przez zarząd wiąże się przede wszystkim ze składaniem oświadczeń woli.

Orzecznictwo

Sąd Najwyższy stwierdził w wyroku z dnia 5 listopada 2010 r., I CSK 63/10, że członkowie nienależycie obsadzonego, w stosunku do wymagań statutu, organu osoby prawnej, określanego mianem „kadłubowego”, powołanego do jej reprezentacji, mogą reprezentować tę osobę, jeżeli jest możliwe spełnienie obowiązujących w tej osobie reguł jej reprezentacji. Podobnie w wyroku z dnia 21 stycznia 2005 r., I CK 528/04. Sąd Najwyższy podkreślił, że jeżeli zarząd spółki jest trzyosobowy, a reprezentować spółkę mogą tylko dwaj członkowie zarządu, to brak trzeciego członka zarządu nie ma decydującego znaczenia dla możliwości skutecznego jej reprezentowania przez pozostałych członków zarządu.

Taki zarząd nie może natomiast skutecznie podejmować uchwał, gdyż wbrew art. 208 § 5 k.s.h. niewykonalne jest zawiadomienie wszystkich członków zarządu o jego posiedzeniu. W interesie spółki jest więc jak najszybsze uzupełnienie składu zarządu, tak aby był on zgodny z umową spółki. Podzielając ten pogląd, należy dodać, że jeżeli nie nastąpi szybkie uzupełnienie składu zarządu kadłubowego, wskutek czego nie będzie on mógł podejmować uchwał, nawet przy zachowaniu możności reprezentowania osoby prawnej może być uzasadnione ustanowienie dla niej kuratora na podstawie art. 42 k.c.